• เรื่องแรก​ คุณหญิงสุรีพันธ์ มณีวัต (เจ้าของนามปากกา “นิตยา นาฏยะสุนทร” ภรรยา นายวิลาศ มณีวัต บรรณาธิการ หนังสือพิมพ์ชาวกรุง คนแรก) เคยให้สัมภาษณ์หนังสือสกุลไทย เกี่ยวกับต้นกำเนิดของ “ข้าวผัดอเมริกัน” ว่าเป็นอาหารที่คุณหญิงสุรีพันธ์ได้ประยุกต์ขึ้นเอง ขณะทำงานเป็นผู้จัดการราชธานีภัตตาคาร ซึ่งเป็นแอร์พอร์ตเรสตัวรองต์ ของกรมรถไฟ ในสนามบินดอนเมือง โดยที่มีสายการบินแห่งหนึ่งสั่งจองอาหารเช้าและอาหารกลางวันไว้แต่ยกเลิกเที่ยวบิน ทำให้อาหารเช้าแบบอเมริกันที่เตรียมไว้ เช่น ไข่ดาว ไส้กรอก เหลืออยู่จำนวนมาก คุณหญิงสุรีพันธ์ ได้นำข้าวผัดที่มีอยู่มาประกอบกับอาหารเช้าแบบอเมริกันดังกล่าวเพื่อรับประทาน นายทหารอากาศไทยที่เห็นเข้าได้สั่งรับประทานด้วย เมื่อทหารอเมริกันมาเห็นและถามถึงชื่อข้าวผัดดังกล่าว คุณหญิงสุรีพันธ์ ได้ตั้งชื่อว่า “อเมริกัน ฟรายด์ ไรซ์” หรือ “ข้าวผัดอเมริกัน” ซึ่ง พลอากาศเอก ทวี จุลละทรัพย์ เสนาธิการทหารอากาศในขณะนั้นได้ทราบแล้วชอบชื่อนี้มาก ข้าวผัดอเมริกันขณะนั้นมีส่วนประกอบไม่แน่นอน บางวันส่วนประกอบก็เปลี่ยนจากไส้กรอกหรือไก่อบเป็นเนื้อทอด แล้วแต่ว่าในครัวจะเหลืออะไร เหตุการณ์ดังกล่าวเกิดขณะคุณหญิงสุริพันธ์แต่งงานและมีลูกแล้ว จึงเป็นเหตุการณ์หลังวันที่ 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2492 ซึ่งเป็นวันที่คุณหญิงแต่งงาน แม้ยังไม่พบข้อมูลแน่นอนว่าเหตุการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นเมื่อใด แต่น่าจะเกิดก่อนปี พ.ศ. 2497 ที่คุณหญิงสุรีพันธ์ลาออกจาก ราชธานีภัตตาคาร ไปศึกษาต่อที่ประเทศอังกฤษ
• เรื่องที่สอง​ ข้อสันนิษฐานจากอีกข้อมูลหนึ่ง​ระบุว่า ข้าวผัดอเมริกัน เกิดจากพ่อครัวชื่อ “โกเจ๊ก” คิดค้นขึ้นเพื่อให้บริการทหารอเมริกันที่ประจำการอยู่ที่จังหวัดนครราชสีมาและในค่ายรามสูร ที่จังหวัดอุดรธานี ในช่วงที่ไทยยังเป็นที่ตั้งฐานทัพอเมริกาในสงครามเวียดนาม และต่อมาได้รับความนิยมจนเผยแพร่ไปทั่วประเทศ หากเหตุการณ์นี้เป็นจริงในช่วงสงครามเวียดนาม จะเกิดขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2500 ถึง พ.ศ. 2518
• เรื่องที่สาม​ สันนิษฐานจากไวยากรณ์การปรุงจากส่วนผสมของข้าวผัดอเมริกัน เมื่อสืบย้อนกลับไปตรวจสอบหลักฐานทางเอกสารในสหรัฐแล้วก็พบว่า​ ข้าวผัดอเมริกัน​ มีลักษณะการปรุงและส่วนประกอบคล้ายกับอาหารที่ชื่อ​ ข้าวเม็กซิกัน​ (Mexican Rice) ที่มีลักษณะเป็นข้าวหุงหรือผัดกับมะเขือเทศ​หรือซอสมะเขือเทศ​ กินกับเครื่องเคียงหลากชนิด​ โดยสูตรของข้าวเม็กซิกันปรากฏขึ้นครั้งแรกสุดในปี​ ค.ศ.​ 1910 (พ.ศ. 2453) ในตำรับอาหารประจำวันจากหนังสือพิมพ์​ Newark Evening Star and Newark Advertiser ฉบับประจำวันพฤหัสบดีที่ 2 มิถุนายน ค.ศ. 1910 ข้าวเม็กซิกันสูตรนี้เสิร์ฟกับไส้กรอก​ และในเวลาต่อมา​ ข้าวเม็กซิกันได้ถูกจับคู่กับอาหารอื่น ๆ​ เช่น​ ไข่ดาว ไก่ทอด เบคอนกรอบ​ ตามลำดับ​ จึงสันนิษฐานว่าข้าวเม็กซิกันน่าจะเดินทางเข้ามาในประเทศไทยพร้อมกับทหารอเมริกันในช่วงสงครามเย็น​และกลายเป็นบรรพบุรุษของข้าวผัดอเมริกันในเวลาต่อมา

ขั้นตอนการทำ

1. เตรียมข้าวผัดซอสมะเขือเทศ

1. ตั้งกระทะบนไฟกลาง ใส่น้ำมันพืชลงไป
2. ใส่กระเทียมสับลงไปผัดจนหอม
3. ใส่ซอสมะเขือเทศลงไป ตามด้วยซอสปรุงรสและน้ำตาลทราย ผัดให้เข้ากันจนซอสเดือดเล็กน้อย
4. ใส่ข้าวสวยลงไป ผัดให้ข้าวเคล้ากับซอสจนสีสม่ำเสมอและมีกลิ่นหอม จากนั้นปิดไฟและตักใส่จานพักไว้

2. เตรียมเครื่องเคียง

1. ไก่ทอด: หมักไก่ด้วยเกลือ พริกไทย และแป้งทอดกรอบเล็กน้อย จากนั้นทอดในน้ำมันร้อนจนเหลืองกรอบและสุกดี
2. ไส้กรอกและแฮมหรือเบคอน: นำไปทอดหรือย่างจนสุกและมีกลิ่นหอม
3. ไข่ดาว: ตอกไข่ลงในกระทะที่ใส่น้ำมันเล็กน้อย ทอดจนได้ไข่ดาวที่สุกตามความชอบ (ไข่แดงเยิ้มหรือสุกเต็มที่)

3. จัดจาน

1. ตักข้าวผัดซอสมะเขือเทศใส่จาน
2. วางเครื่องเคียง ได้แก่ ไก่ทอด ไส้กรอก แฮมหรือเบคอน และไข่ดาว ลงข้างๆ ข้าว
3. ตกแต่งด้วยลูกเกด มะเขือเทศ หรือแตงกวาตามชอบ

การปรับเปลี่ยนและความหลากหลายของข้าวผัดอเมริกันในปัจจุบัน

1. ความหลากหลายในเครื่องเคียง
   ในยุคปัจจุบัน ข้าวผัดอเมริกันถูกปรับเปลี่ยนเครื่องเคียงให้หลากหลายมากขึ้นตามรสนิยมของผู้บริโภค เช่น:
   • ไก่ทอดสไปซี่: ใช้ไก่ทอดที่ปรุงรสด้วยสมุนไพรหรือผงเครื่องเทศเผ็ดเพิ่มรสชาติให้โดดเด่น
   • ไส้กรอกหลากชนิด: มีการใช้ไส้กรอกชั้นดี เช่น ไส้กรอกเยอรมันหรือไส้กรอกชีส เพื่อเพิ่มความหรูหราและความอร่อย
   • ไข่รูปแบบต่างๆ: แทนไข่ดาวธรรมดา บางร้านอาจใช้ไข่คน (scrambled egg) หรือไข่ออนเซ็นเพิ่มความนุ่มลื่นในจาน
2. ข้าวผัดอเมริกันแบบฟิวชั่น
   ข้าวผัดอเมริกันยังถูกปรับให้เข้ากับแนวอาหารฟิวชั่น เช่น:
   • ข้าวผัดอเมริกันในสไตล์ญี่ปุ่น โดยใส่ซอสเทอริยากิลงในข้าว หรือเปลี่ยนจากไก่ทอดเป็นไก่คาราอาเกะ
   • ข้าวผัดอเมริกันสไตล์เกาหลี โดยเพิ่มกิมจิลงไปในข้าว หรือใช้ไก่ทอดเกาหลีรสเผ็ดแทน
3. ในเมนูอาหารเด็ก
   ด้วยความที่ข้าวผัดอเมริกันเป็นเมนูที่ทานง่ายและมีสีสันสวยงาม หลายร้านอาหารได้นำเสนอข้าวผัดอเมริกันในเมนูสำหรับเด็ก โดยลดความเผ็ด และจัดจานให้มีความน่ารัก เช่น การตกแต่งเป็นรูปการ์ตูน หรือใช้แม่พิมพ์สร้างข้าวเป็นรูปร่างต่างๆ